De film Rodin (2017) door Karin Haanappel

Op 10 augustus 2017 gaat de film Rodin in de Nederlandse bioscopen in première. Vandaag was de persvertoning in Amsterdam. Geboeid heb ik bijna twee uur lang zitten kijken en luisteren. Uiteraard met een blik van ‘wat klopt er wel en wat klopt er niet’.

De recensies in Frankrijk zijn niet zo positief, ook de Amerikanen zijn niet enthousiast. Dat laatste kan ik me goed voorstellen want als er iets niet naar voren komt, is het de invloed van Amerika op het ontstaan van de mythe van Rodin. Zo mis ik volledig Rodins doorbraak op de Wereldtentoonstelling van 1900 en de dame achter de uitspraak ‘No use disturbing him, I’ll handle everything, ‘cause I am Rodin‘ ofwel de hertogin Claire de Choiseul (zie mijn artikel: https://mythevanrodin.wordpress.com/2016/11/12/de-mythe-van-rodin-korte-uiteenzetting/).

Toch is de film zeker niet slecht. Voor degenen die bekend zijn met de ware geschiedenis van Camille Claudel zijn er bovendien genoeg aanwijzingen waarin haar genialiteit en grootsheid worden benadrukt. Zo start de film met een Rodin die zich zonder haar visie compleet verloren voelt. Hij betrekt haar bij alles. Zij beoordeelt zijn werk. Zij doet de finishing-touch bij zijn beelden. Hij heeft haar duidelijk nodig. Rodin zelf zie je in de gehele film vooral met klei en gips werken of tekeningen maken. Een gegeven wat overigens klopt want het kappen in steen heeft Rodin altijd door anderen laten uitvoeren. Niet omdat hij het geen verheven materiaal zou vinden, maar simpelweg omdat hij het niet kon! Daar is natuurlijk niets mis mee, maar als je jezelf als een tweede Michelangelo ziet, is het best zuur als je het kappen moet uitbesteden.

Heel subtiel, maar je moet het wel weten, wordt de kijker op de hoogte gebracht dat Claudel wel zelf haar marmers realiseerde. Op een gegeven moment staan Rodin & Claudel te dansen in haar atelier en bij het raam staat een buste van een meisje dat zij aan het kappen is. De hamer ligt argeloos naast het nog grotendeels ruwe marmer. Een Claudel-liefhebber herkent direct La Petite Châtelaine. Een marmeren beeld dat Claudel in 1895 op de Salon heeft gepresenteerd en wat zeer enthousiast is ontvangen.

Het verhaal van La Petite Châtelaine wordt niet verteld in de film, maar er zijn wel prachtige scènes gefilmd op Château de l’Islette in de Touraine. Een schitterend kasteel dat Rodin & Claudel in 1889 voor het eerst hebben ontdekt en waar ze enkele zomers samen hebben doorgebracht. En waar ze ook samen een start hebben gemaakt voor de opdracht  van het standbeeld voor Balzac (juli 1891). Maar samen scheppen is niet zo gemakkelijk als samen liefhebben.
Najaar 2016 heb ik een artikel geschreven over Château de l’Isette voor En Route magazine: https://camilleclaudelstatuaire.wordpress.com/2016/12/08/chateau-de-lislette-het-paradijs-van-camille-claudel/ 

In 1892 verblijft Claudel ruim vier maanden alleen op het kasteel. Daar ontmoet zij de kleindochter van de kasteeleigenaresse. Een meisje dat net zo oud is als haar dochter die ze in 1886 in Engeland heeft moeten achterlaten omdat Rodin haar het moederschap niet gunde. Hij beloofde haar wel een huwelijk (op 12 oktober 1886) maar is zijn belofte nooit nagekomen. Dat is ook de reden waarom zij hem eind 1892 definitief verlaat. Monsieur Rodin, maintenant je travaille pour moi! Natuurlijk wordt er niet over de twee kinderen gesproken in de film. Sterker nog, er wordt een abortus gesuggereerd die nooit heeft plaatsgevonden. De film laat wel doorschemeren dat Rodin zich hopeloos in de steek gelaten voelde toen Claudel hem verliet. En dat hij vervolgens met zijn eerste vriendin Rose op het platteland gaat wonen in Meudon. Maar nergens komt naar voren dat zijn vrienden vreesden voor zijn leven en dat hij jarenlang niets heeft kunnen doen. Dat hij zo diep in de put zat dat hij zijn droom om een groot beeldhouwer te worden, kon vergeten.

Ook vertelt de film niet dat Claudel vanaf 1893 een succesvol beeldhouwster was en exposeerde op Salons in Frankrijk en daarbuiten. Rodin heeft tot aan zijn dood getreurd om het verlies van zijn grote liefde. In de film huilt hij, bij haar beeld van L’Implorante. Een prachtige opname die je alleen op waarde kunt schatten als je weet wat zich hier afspeelt. Heel subtiel is het in beeld gebracht. L’Implorante, het smekende meisje, met op de achtergrond La Petite Châtelaine, in marmer. Twee gezichten die één zijn. Het raakt Rodin diep. Er is een brief bewaard gebleven waarin Eugène Blot heeft geschreven hoe Rodin huilde als een klein kind toen hij besefte wat hij het meisje en haar moeder heeft aangedaan.

Doordat de chronologie in de film hopeloos door elkaar is gehusseld, is het voor de kijker niet makkelijk om de verhaallijn in het juiste perspectief te plaatsen. Zo krijgt de kijker pas na de prachtige opnames van Château de l’Islette (1891 en 1892) te zien dat Claudel in Engeland (1886) is geweest en niet wilde dat Rodin haar daar kwam opzoeken. Ook wordt niet duidelijk gemaakt dat Rodin voor 1900 allesbehalve een beroemd kunstenaar was. De indruk wordt zelfs gewekt dat schilders als Monet en Cézanne hem naar de ogen keken. Tenenkrommend is de scène waarin Cézanne, die zelfs een jaar ouder is dan Rodin, voor hem op de knieën ging en zijn hand kuste. Bovendien was de acteur die Cézanne moest vertolken een paar koppen kleiner dan Rodin. Nu weet ik niet hoe lang Cézanne in werkelijkheid was, maar Rodin was slechts 1, 55 meter. Ik verwacht niet dat Cézanne twee koppen kleiner was. Het zijn uiteraard details, maar de suggestie wordt gewerkt dat Rodin niet alleen een groots kunstenaars was, maar ook groot van gestalte. Groots van karakter was hij evenmin. Naar zijn Rose en hun zoon Auguste heeft Rodin zich meermaals respectloos opgesteld. Hij wilde aangesproken worden met Maître of Monsieur Rodin. Ze moesten alles voor hem doen en hem vooral niet tot last zijn. Arme Rose heeft haar leven voor hem gegeven. Twee weken voor ze stierf, is Rodin met haar getrouwd, op aandringen van de Franse staat. Hun zoon is daarbij niet erkend. Beide waren te oud en te ziek om te beseffen wat dit werkelijk betekende. Het toekomstige Musée Rodin daarentegen wist dit maar al te goed. Door Auguste Beuret niet te erkennen als zoon van Rodin zou hij ook niet de erfenis van zijn vader krijgen. Zodoende kon Musée Rodin gerealiseerd worden en de handel in Rodins beelden – waar de hertogin de Choiseul flink aan had verdiend – onverstoord door blijven gaan, nu door Musée Rodin. Zijn totale oeuvre had Rodin immers reproductierechtenvrij nagelaten aan de Franse staat. Tot op de dag van vandaag verkoopt Musée Rodin ‘originele’ Rodins.

Een mythe die zijn mannelijkheid hooghoudt, is Rodin als womanizer. Ondanks de vele boeken die hierover zijn geschreven, heb ik er mijn bedenkingen over. Ik vermoed dat dit verhaal al heel vroeg na zijn dood opgeblazen is, passend bij de status van een vrouwen versierende genius. Rodins brieven laten echter een onzekere man zien op dit vlak. In de film voeren Rodins modellen naakt allerlei standjes uit. Dat klopt zeker. Er zijn legio erotische tekeningen bekend waarin zijn modellen deze acties uitvoeren. Saillant detail is dat Rodin in werkelijkheid bijziend was en vaak van dichtbij hun poort-des-levens moest bestuderen om deze überhaupt te kunnen weergeven. Of Rodin met al deze vrouwen ook daadwerkelijk het bed deelde, is nog maar de vraag.

De film eindigt met een fraaie opname van Balzac in het Hakone openluchtmuseum in Japan. Is de kijker nu volledig op de hoogte van het leven van Rodin? Nee, veel aspecten blijven onbelicht, veel vragen blijven onbeantwoord. Uiteraard gaat het bij een biografische film om de hoofdpersoon, in dit geval Rodin, zo realistisch mogelijk neer te zetten. Vincent Lindon doet daar zeker zijn best voor. Net als Izia Higelin in haar rol als Camille Claudel. Het zou de kijker sieren om deze film als een zelfstandige film te bekijken en geen vergelijk te maken met andere films (zoals Camille Claudel uit 1988 met Gerard Dépardieu en Isabella Adjani of Camille Claudel uit 2013 met Juliette Binoche in de hoofdrol). Iedere acteur of actrice doet een poging om zich in de rol in te leven, geen van hen zal ooit de persoon zelf kunnen zijn. Daarom vind ik een vergelijk per definitie zinloos.

Om de film op waarde te schatten, is een zekere voorkennis nodig. Een oppervlakkige kijker (en recensent) zal niet direct enthousiast worden. Maar als je van de werken van Rodin & Claudel houdt, ga de film dan zeker kijken! Onthoud dat het een visie is die op een bepaald moment – onder supervisie van Musée Rodin – naar buiten is gebracht. Dat de gehele waarheid nooit getoond kan worden in een krappe twee uur. Dat 2017 in het teken staat van het 100-jarige sterfjaar van Rodin. Dat de wereld nog steeds gelooft in de mythe van de grote beeldhouwer en dat er tussen neus en lippen door nog een heel ander verhaal verteld wordt. Wie oren heeft, hoort. Wie ogen heeft, ziet.
Le temps remettra tout en place.

25 juli 2017
© Karin Haanappel
Deze tekst mag niet zonder naamsvermelding gebruikt worden.